വര്‍ഷങ്ങള്‍ നീണ്ട രഹസ്യ ചര്‍ച്ചകള്‍; ഒടുവില്‍ പുറത്തുവന്നത് ആരും പ്രതീക്ഷിക്കാത്ത സൗദി- ഇറാന്‍ സൗഹൃദം

2016-ല്‍ സൗദി അറേബ്യ തീവ്രവാദ കുറ്റത്തിന് ശിക്ഷിക്കപ്പെട്ട ഒരു പ്രമുഖ ശിയ പുരോഹിതനെ വധിച്ചതിനെ തുടര്‍ന്ന് ഇറാനിയന്‍ പ്രതിഷേധക്കാര്‍ തെഹ്‌റാനിലെ സൗദി നയതന്ത്ര കേന്ദ്രങ്ങള്‍ക്ക് നേരെ നടത്തിയ ആക്രമണത്തെ തുടര്‍ന്നായിരുന്നു ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള നയതന്ത്ര ബന്ധത്തില്‍ വിള്ളല്‍ വീണത്. അതിനു ശേഷം ഏകദേശം രണ്ട് വര്‍ഷം നീണ്ട രഹസ്യ ചര്‍ച്ചകള്‍ക്കു ശേഷമാണ് 2016 ല്‍ വിച്ഛേദിച്ച നയതന്ത്ര ബന്ധം പുനരാരംഭിക്കാന്‍ സൗദി അറേബ്യയും ഇറാനും വെള്ളിയാഴ്ച പ്രഖ്യാപിച്ചതെന്ന് ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് കൂടുതല്‍ അടുത്തറിയുന്ന കേന്ദ്രങ്ങളെ ഉദ്ധരിച്ച് മാധ്യമങ്ങള്‍ റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്തു. 2021-ന്റെ തുടക്കത്തില്‍ ഇറാഖ് തലസ്ഥാനമായി ബാഗ്ദാദില്‍ വച്ചാണ് ചര്‍ച്ചകള്‍ ആരംഭിച്ചതെന്നാണ് വിവരം. തുടക്കത്തില്‍ ഇറാഖില്‍ വച്ച് ചര്‍ച്ച നടക്കുന്ന കാര്യം ബന്ധപ്പെട്ട മൂന്നു രാജ്യങ്ങളും പരസ്യമാക്കിയിരുന്നില്ലെങ്കിലും കഴിഞ്ഞ വര്‍ഷം ഇതേക്കുറിച്ചുള്ള സൂചനകള്‍ പുറത്തുവന്നിരുന്നു.

ഏപ്രില്‍ 9, 2021: 2016ല്‍ നയതന്ത്ര ബന്ധം അവസാനിപ്പിച്ച ശേഷം ഇറാനും സൗദി അറേബ്യയും 2021 ഏപ്രില്‍ ഒന്‍പതിനായിരുന്നു നേരിട്ടുള്ള ആദ്യ ചര്‍ച്ചയ്ക്ക് തുടക്കം കുറിച്ചത്. അതിന് ഇറാഖ് തലസ്ഥാനമായ ബാഗ്ദാദ് ആയിരുന്നു ആതിഥേയത്വം വഹിച്ചത്. എന്നാല്‍ ചര്‍ച്ച നടന്നതായി ഇരുരാജ്യങ്ങളും തുടക്കത്തില്‍ സ്ഥിരീകരിച്ചിരുന്നില്ല, യെമനിലെ സംഘര്‍ഷം, അവിടെ ഇരു വിഭാഗവും എതിര്‍ കക്ഷികള്‍ക്ക് നല്‍കുന്ന പിന്തുണ, ലെബനനിലെ രാഷ്ട്രീയ, സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധി എന്നിവയില്‍ ഊന്നിയായിരുന്നു പ്രധാനമായും ചര്‍ച്ചകള്‍ നടന്നത്. ഏപ്രില്‍ മുതല്‍ സെപ്തംബര്‍ വരെയുള്ള ഇടവേളയില്‍ നാല് റൗണ്ട് ചര്‍ച്ചകള്‍ ഇരു വിഭാഗവും തമ്മില്‍ നടന്നതായാണ് പുറത്തുവരുന്ന വിവരം.

ഏപ്രില്‍ 19, 2021: സൗദി അറേബ്യയുമായി ബഗ്ദാദില്‍ വച്ച് നടത്തിയ ചര്‍ച്ചകളെ കുറിച്ചുള്ള വിവരം ആദ്യമായി പുറത്തുവിട്ടത് 2021 ഏപ്രില്‍ 19ന് ഇറാനായിരുന്നു. ഇരു രാജ്യങ്ങള്‍ക്കും ഇടയില്‍ നടന്ന ചര്‍ച്ചയെ ‘സ്വാഗതം’ ചെയ്തുകൊണ്ടുള്ളതായിരുന്നു ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഇറാന്റെ പ്രസ്താവന. എന്നാല്‍ അപ്പോഴും ഇരാനുമായി നേരിട്ടുള്ള ചര്‍ച്ചകള്‍ നടന്നതായി സൗദി സ്ഥിരീകരിച്ചിരുന്നില്ല.

മെയ് 5, 2021: സൗദി അറേബ്യയും ഇറാനും തമ്മില്‍ ‘ഒന്നിലധികം തവണ’ ബഗ്ദാദില്‍ വച്ച് ചര്‍ച്ചകള്‍ നടത്തിയെന്ന് ഇറാഖിന്റെ അന്നത്തെ പ്രസിഡന്റ് ബര്‍ഹാം സാലിഹ് പറഞ്ഞത് 2021 മെയ്് അഞ്ചിനായിരുന്നു.

മെയ് 7, 2021: എന്നാല്‍ ഇറാഖ് പ്രസിഡന്റിന്റെ പ്രസ്താവന വന്ന പശ്ചാത്തലത്തില്‍ മെയ് ഏഴിനാണ് ഇറാനുമായി ചര്‍ച്ചകള്‍ നടക്കുന്ന കാര്യം സൗദി അറേബ്യ ആദ്യമായി സ്ഥിരീകരിച്ചത്. പ്രാദേശിക സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍ കുറയ്ക്കുന്നതിന് ഇറാനുമായി നേരിട്ട് ചര്‍ച്ചകള്‍ നടത്തുന്നതായി സൗദി അറേബ്യ അന്ന് പ്രസ്താവനയില്‍ വ്യക്തമാക്കി.

മെയ് 10, 2021: സൗദി അറേബ്യയുമായി ചര്‍ച്ച നടത്തുന്ന കാര്യം മെയ് 10ന് ഇറാനും സ്ഥിരീകരിച്ചു: ‘ഇരു രാജ്യങ്ങള്‍ക്കുമിടയില്‍ നിലനില്‍ക്കുന്ന പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ ചര്‍ച്ചയിലൂടെ പരിഹരിക്കുന്നതിനുള്ള ശ്രമങ്ങളെ ഞങ്ങള്‍ സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു’ എന്നായിരുന്നു ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഇറാന്‍ വിദേശകാര്യമന്ത്രാലയം നടത്തിയ പ്രസ്താവന.

ജൂണ്‍ 14, 2021: ഇതിനിടെ സൗദി വിദേശകാര്യ മന്ത്രി ഫൈസല്‍ ബിന്‍ ഫര്‍ഹാന്‍ രാജകുമാരന്‍ ഒമാന്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചതാണ് സമാധാന ചര്‍ച്ചകളിലെ മറ്റൊരു സുപ്രധാന നാഴ്കക്കല്ല്. സൗദി-ഇറാന്‍ ചര്‍ച്ചകള്‍ക്ക് മസ്‌കറ്റ് ആതിഥേയത്വം വഹിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നുവെന്ന റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ക്കിടയിലായിരുന്നു ഈ സന്ദര്‍ശനം. ഇവിടെ വച്ച് ഇറാന്‍ പ്രതിനിധികളുമായി സൗദി ചര്‍ച്ചകള്‍ നടത്തിയതായാണ് സൂചന.

മാര്‍ച്ച് 13, 2022: എന്നാല്‍ ഒരു വര്‍ഷത്തോളം നീണ്ട സമാധാന ശ്രമങ്ങള്‍ക്ക് തിരിച്ചടിയായത് സൗദി അറേബ്യ നടപ്പിലാക്കിയ കൂട്ട വധശിക്ഷയായിരുന്നു. വധ ശിക്ഷ വിധിക്കപ്പെട്ടവരില്‍ 41 ശിയാ വിഭാഗക്കാരും ഉണ്ടെന്ന റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ പുറത്തുവന്നതിനെ തുടര്‍ന്നായിരുന്നു ഇത്. ബഗ്ദാദില്‍ വച്ച് നടക്കാനിരുന്ന അഞ്ചാം റൗണ്ട് ചര്‍ച്ചയില്‍ നിന്ന് പ്രത്യേകിച്ച് കാരണമൊന്നും പറയാതെ ഇറാന്‍ പിന്മാറുകയായിരുന്നു.

ഏപ്രില്‍ 21, 2022: എന്നാല്‍ ഒരു മാസം കഴിഞ്ഞതോടെ ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രതിസന്ധിക്ക് അയവ് വരികയും ഇറാനും സൗദി അറേബ്യയും അഞ്ചാം റൗണ്ട് ചര്‍ച്ചകള്‍ നടത്തുകയുമായിരുന്നു. എന്നാല്‍ ചര്‍ച്ചകളില്‍ കാര്യമായ പുരോഗതികളൊന്നും ഉണ്ടായില്ല.

ജൂണ്‍ 26, 2022: ഇറാഖിന്റെ അന്നത്തെ കാവല്‍ പ്രധാനമന്ത്രി മുസ്തഫ അല്‍ കാദിമി സൗദി അറേബ്യയിലേക്കും തുടര്‍ന്ന് ഇറാനിലേക്കും സന്ദര്‍ശനം നടത്തി സംഭാഷണം പുനരാരംഭിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുകയുണ്ടായി. എന്നാല്‍ തുടര്‍ ചര്‍ച്ചകളെക്കുറിച്ച് പിന്നീട് വാര്‍ത്തകളൊന്നും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല.

നവംബര്‍ 29, 2022: പുതിയ ഇറാഖി പ്രധാനമന്ത്രി മുഹമ്മദ് ഷിയ അല്‍ സുഡാനി ഇറാനില്‍ തന്റെ ആദ്യ ഔദ്യോഗിക സന്ദര്‍ശനം നടത്തുകയും സൗദി അറേബ്യയുമായുള്ള ചര്‍ച്ചകള്‍ പുനരാരംഭിക്കുന്ന കാര്യം ഉന്നയിക്കുകയും ചെയ്തതായാണ് പിന്നീട് വന്ന റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍. എന്നാല്‍, ഇറാനില്‍ നടക്കുന്ന സര്‍ക്കാര്‍ വിരുദ്ധ പ്രതിഷേധങ്ങളെ സൗദി പിന്തുണയ്ക്കുന്നുവെന്നും ഇതിനായി സൗദി ധനസഹായത്തോടെ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന മാധ്യമ ചാനലുകളെ കൂട്ടുപിടിക്കുന്നുവെന്നുമുള്ള സംശയം ബലപ്പെട്ട സാഹചര്യത്തില്‍ ചര്‍ച്ച സാധ്യമല്ലെന്ന് നിലപാട് കൈക്കൊള്ളുകയായിരുന്നു ഇറാന്‍ എന്നാണ് റിപ്പോര്‍ട്ട്.

ഡിസംബര്‍ 9, 2022: ചൈനീസ് പ്രസിഡന്റ് ഷി ജിന്‍പിംഗ് സൗദി അറേബ്യ സന്ദര്‍ശിക്കുകയും കിരീടാവകാശി മുഹമ്മദ് ബിന്‍ സല്‍മാനുമായി ചര്‍ച്ച നടത്തുകയും ചെയ്തു.

ഫെബ്രുവരി 16, 2023: ഇറാന്‍ പ്രസിഡന്റ് ഇബ്രാഹിം റെയ്സി ചൈന സന്ദര്‍ശിക്കുകയും ചൈനീസ് പ്രസിഡന്റുമായി ചര്‍ച്ചകള്‍ നടത്തുകയും ചെയ്തു.

മാര്‍ച്ച് 10, 2023: മാര്‍ച്ച് 6 ന് ചൈനയുടെ തലസ്ഥാനമായ ബെയ്ജിംഗില്‍ ആരംഭിച്ച ചര്‍ച്ചകളെത്തുടര്‍ന്ന്, രണ്ട് മാസത്തിനുള്ളില്‍ നയതന്ത്രബന്ധം പൂര്‍ണ്ണമായും പുനസ്ഥാപിക്കാനുള്ള തങ്ങളുടെ ഉദ്ദേശ്യം സൗദി അറേബ്യയും ഇറാനും പ്രഖ്യാപിച്ചു.